Alle vier de evangelisten brengen de drievoudige beslissing van Pilatus: “om de menigte tevreden te stellen, liet hij Barabbas vrij” (Mt. 15:15), “maar Jezus leverde hij uit om gekruisigd te worden, nadat hij hem eerst nog had laten geselen” (Mc. 15:15; Joh. 19:1); “hij leverde Jezus uit aan hun willekeur” (Lc. 23:25).

Mocht je nog niet overtuigd zijn dat de barokschilders je emotioneel/emotion willen raken door motion/beweging, dan zal je nu niet meer twijfelen. Bij dit tafereel word je eersterangs getuige van het lijdensverhaal.

De evangeliën beschrijven dat Pilatus beslist heeft Jezus vrij te laten maar hem eerst te laten geselen; daarna zwicht hij voor de menigte en veroordeelt hij Jezus toch tot de kruisdood, maar maakt de geseling niet ongedaan:

“Hij leverde Jezus uit aan hun willekeur” (aldus Lucas, 23:25).

Had Rubens daarvoor fantasie nodig? Of had hij zelf ooit op een schavot deze strafuitvoering meegemaakt?

Uit een 19^de-eeuwse handschrift halen we dit detail:

”… men segt dat Rubbens dit geschildert heeft naer eenen kerel die op schavot gegeeselt wiert, wat daer van sij ofte niet, het is soo naturelijck geschildert alser iet met oogen kan aenschouwen worden”

Hoe brengt de kunstenaar zijn verhaal? Zoals te verwachten vindt deze tortuur plaats in een duistere kelder en dragen de beulen ook donkere kledij. In het licht, op de voorgrond, op mensenmaat, staat Jezus gekromd, de polsen geboeid aan de geselpaal. Om hem nog meer uit evenwicht te halen en de gespannen huid extra gevoelig te maken aan de slagen, duwt de rechtse, zwarte beulsknecht in de knieholte. De lendendoek, een nog witter accent, wordt tegelijk weggetrokken.

In de dramatische compositie staat de linker beul met de zweep in beide handen klaar voor de volgende slag. Zijn rechtervoet lijkt op de lijst te steunen en zijn rechterelleboog komt zelfs uit de lijst, een schildertechnisch detail dat daardoor diepte oproept.

Zie je de knoopjes in het leer? De romeinse versie van de kat-met-negen-staarten had daarin scherpe kiezelsteentjes.

Tracht het aantal beulsknechten te tellen: links die met de zweep, rechts eerst één met de hand aan het voorhoofd (bezweet? of wegkijkend?), dan de gehelmde met een roede of takkenbos, aan de rand de zwarte met opgeheven arm. Op dit werk staat geen personage te veel: ook van kijker wordt een extreme concentratie gevraagd.

De donkere tinten suggereren de sfeer; de kern van het verhaal wordt ons getoond in subtiele tussentonen van kleur, spieren in spankracht, de huidskleur één pijnlijke kwetsuur.

Besef je wat deze man doorstaan heeft om zijn boodschap van onvoorwaardelijke liefde waar te maken en door te geven?

Bij deze brutale afbeelding willen we je een even brutale vraag stellen: zie je dit schilderij als een geschikt campagnebeeld voor een vereniging die vandaag mensenrechten verdedigt?

Volg de reeks Mysteries van de Rozenkrans